Αγ. Δημήτριος (Περιβόλια)

Στην ευρύτερη περιοχή των Βασιλικών εντάσσεται και η περιοχή με το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου (προχωρημένος 16ος αιώνας), κτίσμα γαιοκτήμονα της περιοχής. Στην τοιχοποιία του ναού ο Πάλλας είχε εντοπίσει άφθονο παλαιοχριστιανικό υλικό προερχόμενο από τη γύρω περιοχή, το οποίο αποτοίχισε και μετέφερε προς φύλαξη στην τότε Αρχαιολογική Συλλογή Σαλαμίνας. Από αυτό το υλικό, ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα μικρό, διακοσμημένο με φύλλα ακάνθου, κιονόκρανο από κάποια παλαιοχριστιανική βασιλική, έργο καλού αθηναϊκού εργαστηρίου του 5ου αιώνα, δύο στρογγυλές πλάκες πιεστηρίου έκθλιψης ελαιοκάρπου ή σταφυλιών, μία ορθογώνια πλάκα από κρηπίδα πιεστηρίου και ένα απότμημα τροχού. Τα παραπάνω εξαρτήματα προέρχονται από αντίστοιχη βιοτεχνική εγκατάσταση που γειτνιάζει με τον άγιο Δημήτριο και βρίσκεται νοτιοανατολικά, εντός των κτημάτων του Δημη-Λάμπρου Κανάκη, όπου και εμφανή θεμέλια. Η εγκατάσταση αυτή είχε, μάλλον, διπλή χρήση ανάλογα με την εποχή· στον τρύγο χρησιμοποιόταν ως πατητήρι και στο μάζεμα της ελιάς ως λιοτρίβι. Μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1990 υπήρχε εντοιχισμένο στην εξωτερική πλευρά του Ιερού Βήματος του ναού μετρονομικό ανάγλυφο, το οποίο αποτοιχίστηκε και μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά. Αντίγραφό του εκτίθεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλαμίνας. Σημαντικό μνημείο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των νεότερων χρόνων αποτελεί και το εντυπωσιακό πηγάδι εντός των αγροκαλλιεργειών της οικογένειας Νέζη. Στο βάθος του πυθμένα του υπάρχουν τέσσερεις μεγάλες λιθόκτιστες ημικυκλικές στοές που συναντώνται στο κέντρο του πηγαδιού και οι οποίες έχουν στόχο να διευρύνουν την επιφάνεια του προς άρδευση υδάτινου ορίζοντα.

Χάρτης